Bão là gì? Bão hình thành từ đâu và vì sao có bão?

Trong suốt hàng ngàn năm trong lịch sử loài người, những cơn bão được nhắc đến như một kẻ phá hoại hoặc sự nổi giận của mẹ Thiên Nhiên. Thật khó để diễn tả hết sức mạnh cũng như sức tàn phá của một cơn bão. Hàng năm chúng ta phải hứng chịu mùa mưa bão kéo dài từ tháng 5 đến tháng 12, với những cơn bão hình thành từ biển Đông di chuyển và gây ảnh hưởng trực tiếp đến đất liền, nhất là các tỉnh ven biển.

1. Bão là gì?

Bão thực chất là khối không khí xoay tròn với vận tốc cao, hoạt động trong phạm vi khá lớn, đường kính có thể lên tới 1.000 km.

Đây là trạng thái nhiễu động của khí quyển và là một loại hình thời tiết cực đoan, có thể được coi là một loại thảm họa. Tùy theo khu vực hình thành mà thuật ngữ bão có những tên gọi khác nhau. Tại Việt Nam, thuật ngữ "bão" dùng để diễn tả những cơn bão nhiệt đới, một loại thời tiết đặc trưng của các vùng biển nhiệt đới, thường có gió mạnh kèm theo mưa lớn.

Bão là một xoáy thuận nhiệt đới được cấu trúc bởi khối khí nóng ẩm với dòng thăng rất mạnh xung quanh mắt bão, tạo hệ thống mây, mưa xoáy vào vùng trung tâm bão. Vùng gió xoáy thuận này có đường kính hàng trăm km và hình thành trên vùng biển nhiệt đới ở bắc bán cầu.

2. Phân loại Bão - Bão có thể chia thành mấy loại

Theo tiêu chuẩn quốc tế, bão được phân chia thành các loại dựa vào sức gió:

• Sức gió dưới 63 km/h: áp thấp nhiệt đới (tropical depression)
• Sức gió trên 63 km/h (cấp 8): bão nhiệt đới ("tropical cyclone" hoặc "tropical storm")
• Sức gió trên 118 km/h (cấp 12): bão to với cuồng phong (typhoon)
• Sức gió trên 241 km/h: bão rất to hay siêu bão (super typhoon)

Tùy theo khu vực hình thành mà thuật ngữ bão có những tên gọi khác nhau.

• Bão hình thành trên Đại Tây Dương: hurricanes
• Bão hình thành trên Thái Bình Dương: typhoons
• Bão hình thành trên Ấn Độ Dương: cyclones

3. Bão hình thành như thế nào?

Bão có thể hình thành khi có đủ 3 điều kiện: Nhiệt, ẩm và động lực để tạo xoáy.

Nhà khí tượng Erik palmen chỉ ra bão chỉ có thể hình thành trên biển trong dải vĩ độ 5 - 20 độ vĩ hai bên xích đạo có nhiệt độ cao (từ 26 – 27 độ C trở lên) đảm bảo cung cấp đủ lượng hơi nước khổng lồ bốc hơi mạnh từ mặt biển để cung cấp năng lượng ngưng kết cho bão hình thành và lực coriolis đủ lớn để tạo xoáy, tạo điều kiện thuận lợi cho bão hình thành. Vì vậy, bão thường hình thành ở các vùng nhiệt đới.

4. Vì sao có bão?

Nước nóng ở các vùng nhiệt đới tạo nên tình trạng bốc hơi mạnh, đây chính là nhiên liệu của bão. Khối khí rất ẩm này sẽ lên cao đến 15 km. Ở đó, khí sẽ trở nên lạnh, cô đặc và khiến những đám mây bão không cố định trở nên lớn hơn.

Nước càng nóng, guồng máy nhiệt độ càng lên cao và gió cũng tăng tốc. Lúc này, bão tăng sức mạnh. Sức của nó đôi khi đạt đến mức tương đương 5 quả bom hạt nhân/mỗi giây. Nhưng ngay khi gặp một dòng nước lạnh hơn hoặc gặp đất liền, bão sẽ giảm cường độ vì thiếu khí nóng bốc hơi.

Tại sao bão xuất hiện chủ yếu vào mùa Hè và mùa Thu?

Thời gian hoạt động chính trong năm của bão, áp thấp nhiệt đới là vào mùa Hè và mùa Thu: Từ tháng 6 đến tháng 11 (ở Bắc Bán Cầu) và tháng 12 đến tháng 3 năm sau (ở Nam Bán Cầu), bão xuất hiện nhiều nhất vào mùa Hè và mùa Thu, vì vào thời gian này có đầy đủ các điều kiện thuận lợi nhất cho sự hình thành và phát triển của bão: Nhiệt độ nước biển cao (ít nhất là từ 26oC trở lên), khí quyển vùng nhiệt đới khá thuận lợi cho sự phát triển đối lưu và chuyển động xoáy qui mô lớn xảy ra khá mạnh mẽ.