Dĩ hòa vi quý là gì, có phải là nhu nhược, kém cỏi, hèn mọn không?

Hiểu về Dĩ hòa vi quý

Cổ nhân có câu: “Dĩ hòa vi quý” để hướng dẫn cho chúng ta trong cách đối nhân xử thế. Vậy dĩ hòa vi quý là gì? Nó có nghĩa là phàm chuyện gì cũng lấy hòa hợp, hòa khí, hài hòa làm mục đích cao nhất. Tức là trong mọi hoàn cảnh, mọi người đều coi trọng hòa khí, đối đãi với nhau thân ái, chân tình.

Hòa với bản thân: nghĩa là đủ thấu hiểu để bao dung, không để cảm xúc kích thích rồi giận dữ, tức giận, thay vào đó là sự từ tốn, nhẹ nhàng, biết lắng nghe.

Chứng kiến bao nhiêu vui buồn, thăng trầm của cuộc đời, nhưng nếu bạn lý trí kiểm soát cảm xúc, khiến nội tâm tĩnh lại, không để những tình cảm thái quá bộc phát ra.

Bài học cuộc sống về sự chịu đựng cho thấy để mọi sự tốt hơn thì bạn có thể nhẫn nhịn cho mọi chuyện qua đi cũng là điều đáng làm. Chúng ta cần biết cư xử hòa nhã và biết tiết chế “cái tôi” của mình để không làm mất hòa khí, có thái độ sống cầu thị, đối nhân xử thế hòa nhã, lịch thiệp.

Hòa người với người và với xã hội: nghĩa là những con người tìm cách sống hòa hợp, chấp nhận sự khác biệt của nhau. Từ đó ta dùng cái tâm bình hòa đó cư xử với mọi người. Khi đặt vị trí của mình vào người khác ta không ép ai đó phải làm giống ta, biết xem xét sự việc một cách thấu đáo, rõ ràng.

Ví dụ như bạn không cần tranh cãi người không cùng tầng vì mỗi người có một kiến thức, góc nhìn khác nhau, chỉ nên nói về điểm chung để cuộc sống hài hòa, điểm khác biệt nên im lặng vì tranh luận cũng chẳng mang lại điều gì tốt đẹp hơn khi ai cũng cho rằng mình đúng.

Tuy nhiên, hòa đó cũng phải có nguyên tắc, không phải người ta nói gì cũng phải, cũng đúng, vô tình tán đồng ý kiến với cả những quan điểm sai trái.

Hòa với thiên nhiên: là con người nên sống hài hòa, thuận với thiên nhiên, đừng tự cho mình có quyền thay trời hành đạo. Bởi vì “Người thuận theo đất, đất thuận theo trời, trời thuận theo đạo, đạo thuận theo tự nhiên”, có như vậy thì môi trường sống, môi trường tự nhiên, xã hội của con người mới hài hòa, bền vững, trong lành.

 Thế nhưng có nhiều ý kiến trái chiều cho rằng những người cứ lấy: Dĩ hòa vi quý làm trọng thì thường sống nhu nhược. Ví dụ như vì chỉ muốn sự ôn hòa mà để cho kẻ xấu lấn át, lộng hành thì chẳng cần dĩ hòa vi quý làm gì cả.

Sự thật là đó chỉ là góc nhìn sai lầm của câu nói này. Việc lấy hòa làm trọng nhưng cũng cần có cả trí trong việc nghĩ tới HÒA, nên không có chuyện là cổ xúy cho lối sống thờ ơ, cả nể, không dám lên tiếng, không dám phê bình, xuề xòa bỏ qua những sai phạm...

Hòa nhã để lợi ích riêng hòa hợp với lợi ích chung, phát triển lợi ích chung chứ không phải hòa nhã, nhường nhịn để cái xấu, cái tiêu cực lấn lướt. Chan hòa, lấy hòa làm trọng cũng không phải là tỏ thái độ thơ ơ, bao dung, che đậy cho cái xấu hoành hành. Hòa thuận những không có nghĩa là chịu đựng, cam chịu.

Tranh cãi với mục đích là HÒA có gì sai?

Nếu hiểu cái chân, cái gốc của dĩ hòa vi quý là gì thì bạn không sợ việc tranh cãi, vì thậm chí tranh cãi nhưng với mục đích là xem chữ HÒA là mục đích cuối cùng thì vẫn không có gì là sai. Ta có thể tham hiểu HÒA ở đây là cái đích chứ không phải là quá trình.

Ví dụ như khi vợ chồng cãi nhau nhưng việc tranh cãi đó mục tiêu cuối cùng cũng chỉ là để vợ chồng hiểu và HÒA làm một thì việc này cũng như việc hai bánh răng trước khi khớp với nhau từng nấc một thì trước đó bạn ép nó mãi cũng không vào được, chúng liên tục chống lại nhau.

Thế nên khi cả việc hai người tranh luận nhau nhưng mục đích vẫn là để hạnh phúc hơn thì cách dùng từ, cách nói chuyện, cho tới thái độ của cũng phải khác với việc cãi nhau để tranh thắng - thua.

Vì thế, đừng vì hiểu nhầm ý nghĩa của Dĩ hòa vi quý mà đẩy cuộc sống của mình đi sai hướng. Đừng vì quá nể nang hay để níu giữ một mối quan hệ mà phải cam chịu, không dám lên tiếng cho những việc sai trái hoặc vô tình tiếp tay cho những hành vi phi đạo đức. Theo nhân quả thì bạn cũng đang gieo nhân xấu nếu không tìm cách ngăn chặn việc sai trái.

Trong thực tế cũng có những người ngại tranh luận, va chạm, lúc nào cũng chỉ giữ thái độ trung dung, không muốn mếch lòng ai, nhường nhịn một cách thái quá, như vậy đôi khi sẽ khiến họ trở nên mờ nhạt và dần đánh mất cá tính của chính mình.

Trong cuộc sống, mỗi người có một cá tính, mỗi gia đình có văn hóa riêng, mỗi ngôi làng hay đất nước có những phong tục riêng,... cho nên khi gặp nhau thì thường có những điều "không khớp" dễ xảy ra tranh luận, mâu thuẫn.

Nhưng khi ta lấy HÒA làm trọng, thì nếu ta có nói về quan điểm cá nhân nhưng với thái độ mang tính xây dựng, thấu hiểu cho người khác thì chẳng có gì là sai.

Chỉ cần xem HÒA là gốc thì dù là tranh cãi hay là im lặng cũng đều cho mục đích tốt đẹp, từ đó ta tự điều chỉnh được hành vi của mình theo hướng tích cực hơn.

Mạnh Tử nói: “Thiên thời không bằng địa lợi, địa lợi không bằng nhân hòa”. Cái gọi là “nhân hòa” chính là lòng người cùng hướng, là sự gắn kết nội bộ.

Có thể thấy dĩ hòa vi quý dựa trên nền tảng đạo đức lễ nghĩa có thể đã bị hiểu lầm thành xuề xòa, thỏa hiệp với cái xấu ác. Nhưng qua đây bạn đã nhận ra rằng, hoà vi quý trong văn hoá truyền thống phương Đông tuyệt đối không phải là không phân biệt tốt xấu đúng sai. Ngược lại, nó là sự hoà thuận, hài hoà chân chính dựa trên nền tảng đức hạnh và lễ nghĩa.