Béo phì là gì? Tại sao ngày càng nhiều người béo phì?

Cùng với bệnh tăng huyết áp, đái tháo đường, ung thư thì thừa cân béo phì hiện đang được xem là một “đại dịch” mới của thế kỷ 21 bởi sự gia tăng nhanh chóng và những hệ quả nghiêm trọng về sức khỏe và gánh nặng bệnh tật mà nó gây ra. Nguyên nhân gây béo là gì? Hãy xem 7 yếu tố ngay sau đây.

1. Thừa cân béo phì là gì?

Theo Tổ chức Y tế thế giới, thừa cân béo phì nghĩa là tình trạng tích lũy mỡ quá mức và không bình thường tại một vùng cơ thể hay toàn thân gây ra nhiều nguy hại tới sức khỏe. Nhìn chung, bệnh thừa cân béo phì thể hiện trọng lượng cơ thể cao hơn trọng lượng chuẩn ở một người khỏe mạnh. Bệnh thừa cân béo phì là bệnh mãn tính do sự dư thừa quá mức lượng mỡ trong cơ thể. Trong cơ thể chúng ta luôn có một lượng mỡ nhất định và lượng mỡ này cần thiết để lưu trữ năng lượng, giữ nhiệt, hấp thụ những chấn động và thể hiện các chức năng khác

Xem thêm: Chỉ số BMI- những thông tin chỉ số cơ thể bạn nên biết

Bệnh thừa cân, béo phì được phân loại bằng chỉ số khối cơ thể BMI. Chỉ số khối cơ thể được tính dựa trên chiều cao và trọng lượng cơ thể. Chỉ số khối cơ thể (BMI) sẽ được tính theo công thức: trọng lượng cơ thể của 1 người (tính bằng kg) chia cho bình phương chiều cao (tính bằng mét). Do chỉ số BMI mô tả mối liên quan giữa trọng lượng cơ thể với chiều cao nên sẽ liên quan chặt chẽ đến tổng số lượng mỡ phân bố trong cơ thể ở người trưởng thành.

Theo phân loại của Tổ chức Y tế thế giới, một người trưởng thành, trừ người có thai nếu có chỉ số BMI trong khoảng 25 – 29,9 được xem là thừa cân, và một người trưởng thành có chỉ số BMI > = 30 được xem là béo phì. Dấu hiệu dễ nhận thấy nhất của thừa cân béo phì gia tăng trọng lượng cơ thể và khối lượng mỡ tích tụ tại một số phần đặc biệt của cơ thể như: bụng, đùi, eo, ngay cả ở ngực nữa.

Nhiều người thắc mắc, vậy tại sao những người khác lại không béo lên trong khi họ cũng ăn cùng một thứ giống như mình, hoặc chế độ ăn không có gì khác thường?

2 Nguyên nhân nào gây ra bệnh béo phì?

2.1 Yếu tố tinh thần

Có hai trung tâm trong vùng dưới đồi của cơ thể con người chịu trách nhiệm về cảm giác đói và no. Theo kết quả nghiên cứu, sự hưng phấn thần kinh hoặc kích thích tinh thần quá mức có thể gây rối loạn chức năng của hai trung tâm này. Một khi chức năng trung tâm bị rối loạn sẽ xảy ra tình trạng béo phì.

2.2 Yếu tố di truyền

Yếu tố di truyền là một phần lớn nguyên nhân gây ra bệnh béo phì. Dữ liệu cho thấy nếu bố hoặc mẹ bị béo phì thì xác suất béo phì của con là 50%; cả bố và mẹ đều bị béo phì và xác suất con bị béo phì là 80%; và cân nặng của cả bố và mẹ đều bình thường, và đứa trẻ có xác suất béo phì là 8-10%.

2.3 Yếu tố nội tiết

Những người không tiết đủ insulin, chẳng hạn như bệnh nhân tiểu đường, dễ bị béo phì. Nguyên nhân sâu xa là do tiết insulin không đủ có thể dẫn đến tăng tổng hợp chất béo, dẫn đến béo phì.

2.4 Tập thể dục không đủ

Ít vận động cũng là một trong những nguyên nhân chính dẫn đến béo phì. Vào mùa đông, nhiều người không thích ra ngoài vận động, đổ mồ hôi dẫn đến ít hoạt động, cơ thể tiêu hao ít năng lượng dẫn đến béo phì.

2.5 Yếu tố chế độ ăn uống

Ăn nhiều đồ ngọt, ăn quá no, ăn nhiều thực phẩm giàu đạm, chất béo, số lượng bữa ăn nhiều… là những tác nhân chính dẫn đến béo phì.

Đồ ngọt sẽ khiến bạn dễ bị béo. Đồ ăn nhiều đạm, nhiều chất béo và ăn quá nhiều đồ ăn cũng sẽ khiến bạn béo lên, tôi tin là ai cũng biết rồi, không cần nói cũng biết.

Về số lượng bữa ăn, các nghiên cứu đã chỉ ra rằng những người ăn hai bữa một ngày dễ bị béo phì hơn những người ăn ba bữa một ngày, vì quá ít bữa một ngày có thể gây ra bất thường trong chuyển hóa lipid và đường trong cơ thể, từ đó cũng có thể dẫn đến béo phì.

2.6 Rối loạn đồng hồ sinh học

Sự xáo trộn đồng hồ sinh học cũng là một trong những nguyên nhân chính gây ra bệnh béo phì. Trẻ ngủ không đủ giấc dễ bị béo phì hơn trẻ ngủ đủ giấc là do nhịp sinh học ảnh hưởng đến quá trình chuyển hóa glucose và chuyển hóa năng lượng của cơ thể.

2.7 Thói quen xấu

Thói quen sinh hoạt kém, chẳng hạn như hút thuốc và uống rượu, cũng là một trong những nguyên nhân chính gây béo phì.

Tựu chung lại, 7 yếu tố trên là nguyên nhân chính gây ra bệnh béo phì. Tuy nhiên, dù là bạn đang thực sự cần giảm cân, thì cũng không nên cố giảm cân nhanh mà phải giảm cân một cách từ từ, để cơ thể có quá trình thích nghi dần dần.

3. Hậu quả của thừa cân béo phì

3.1 Tác động tâm lý từ ngoại hình quá khổ

Thừa cân béo phì khiến cơ thể trở nên quá khổ, vì vậy nó gây ra cảm giác tự ti, căng thẳng cho bản thân người thừa cân hay béo phì. Người thừa cân béo phì thường mất tự tin trong giao tiếp, ngại giao tiếp và xuất hiện trước đám đông kèm theo tình trạng căng thẳng, kém linh hoạt trong cuộc sống hàng ngày... dẫn đến làm giảm sút hiệu quả công việc.

3.2 Bệnh xương khớp

Người thừa cân béo phì dễ bị thoái hóa khớp, loãng xương, đau nhức triền miên do áp lực từ trọng lượng cơ thể gây lên xương khớp. Khớp gối, cột sống tổn thương sớm nhất. Người thừa cân béo phì dễ mắc bệnh gout.

3.3 Bệnh lý tim mạch

Người thừa cân béo phì thường đi kèm với bệnh rối loạn lipid máu hay thường gọi là bệnh mỡ trong máu hoặc cholesterol cao. Khi cholesterol cao gây xơ hóa lòng mạch máu, tăng huyết áp, đột quỵ, nhồi máu cơ tim. Mặt khác, ở người thừa cân béo phì thì tim phải thường xuyên làm việc nhiều hơn để bơm máu đi nuôi cơ thể và lâu dài gây quá tải cho tim do đó ở người béo phì dễ mắc các bệnh về tim mạch. Hiện nay, tỷ lệ tử vong do bệnh tim mạch đang đứng đầu trong các nguyên nhân, trong đó rất nhiều trường hợp là biến chứng của bệnh béo phì.

3.4 Bệnh tiểu đường

Bệnh thừa cân béo phì có liên quan mật thiết với bệnh tiểu đường type 2 do gây đề kháng insulin ( hormon điều hòa đường huyết và đưa nhanh glucose vào tế bào để sử dụng) nên là nguyên nhân trực tiếp gây ra đái tháo đường týp 2 ở người béo phì.

3.5 Bệnh lý đường tiêu hóa

Nguyên nhân do thừa cân béo phì làm cho lượng mỡ dư bám vào các quai ruột gây táo bón, dễ sinh ra bệnh trĩ. Sự ứ đọng phân và các chất thải độc hại sinh ra trong quá trình chuyển hóa dễ sinh bệnh ung thư đại tràng. Lượng mỡ dư tích tụ ở gan gây bệnh gan nhiễm mỡ nếu không điều trị kịp thời có thể dẫn đến bệnh xơ gan... Rối loạn chuyển hóa mỡ sinh ra sỏi mật.

3.6 Suy giảm trí nhớ

Trẻ thừa cân béo phì thường có chỉ số thông minh thấp hơn trẻ có cân nặng bình thường. Người lớn bị béo phì có nguy cơ bị Alzheimer cao hơn so với người bình thường.

3.7 Bệnh lý đường hô hấp

Sự tích tụ quá nhiều mỡ ở lồng ngực, cơ hoành và ổ bụng sẽ gây nên hiện tượng khó thở cho bệnh nhân. Trong trường hợp béo phì nặng, tình trạng khó thở có thể gây nên hội chứng Pickwick với những đợt ngưng thở vào ban đêm có thể đưa đến tử vong. Bên cạnh đó, hoạt động của cơ hoành, khí phế quản của người béo phì thường hạn chế do “mỡ bám”, người béo phì thường bị rối loạn nhịp thở, ngáy, ngưng thở khi ngủ, béo phì càng nặng rối loạn nhịp thở càng nhiều.

3.8 Rối loạn nội tiết do thừa cân béo phì

Phụ nữ béo phì thường dễ bị rối loạn kinh nguyệt, buồng trứng đa nang, khó có thai, nguy cơ vô sinh cao. Nếu có thai nguy cơ đẻ khó, con dễ bị rối loạn chuyển hóa. Nam giới béo phì thường yếu sinh lý, nguy cơ vô sinh.

3.9 Béo phì và nguy cơ ung thư

Người thừa cân béo phì đều mắc chứng cholesterol trong máu cao và insulin trong máu cao, khiến lượng cholesterol trong tế bào miễn dịch tăng cao, giảm khả năng diệt tế bào ung thư của hệ miễn dịch trong cơ thể. Một số nghiên cứu cho thấy sự liên quan giữa béo phì và ung thư như: ung thư thực quản, ung thư trực tràng, ung thư vú, ung thư tử cung, ung thư gan mật và ung thư tuyến tiền liệt.

Để giảm thiểu nguy cơ gặp những biến chứng nặng nề do thừa cân béo phì, các bác sĩ khuyến cáo mỗi người nên kiểm soát cân nặng của mình với một chế độ dinh dưỡng khỏe mạnh, cân bằng, kết hợp với vận động hợp lý để nâng cao sức khỏe cũng như phòng tránh các căn bệnh nguy hiểm do thừa cân béo phì gây nên.